كتاب مهمترين مرجع علم و دانش است كه در گذشته بصورت مكتوب بر روي ورق بوده است و در آينده بصورت كدهاي ديجيتالي ميشود. ولي در هر زمينه اي كساني كه بدنبال دانش و هنر بوده‌اند نيازمند اين مراجع مكتوب هستند.
در ايران تأليفات بسيار ارزشمندي توسط هنرمندان و اساتيد بسيار بزرگ انجام شده است. اين كتاب‌ها شامل تئوري موسيقي ، آموزش ساز ، بيوگرافي ، مباني سازشناسي، مباني اتنوموزيكولوژي و كتاب نت ميباشد. در مورد سنتور نيز تأليفات بسيار خوبي انجام شده است كه در اينجا به معرفي برخي از آنها خواهيم پرداخت.
در ابتدا با كتابهاي آموزشي سنتور آغاز ميكنيم:
نام كتاب : دستور سنتور
نويسنده: فرامرز پايور
معرفي:
اولين كتابي در اينجا معرفي و مورد بررسي قرار ميگيرد كتاب "دستور سنتور" نوشته ي استاد فرامرز پايور ميباشد.
اين كتاب بعد از تأليفات استاد صبا جزو مهترين و اولين كتاب هاي آموزش سنتور در ايران به حساب مي آيد.
اين كتاب براي مبتديان در نظر گرفته شده است و بخشي از مطالب تئوري را دربر ميگيرد.
تصوير كتاب:
نقد و بررسي:
در ابتدا كتاب با توضيحاتي در مورد تئوري موسيقي، نحوه ي مضراب گيري و نحوه نواختن آغاز ميشود.
سپس درس هاي ابتدايي كه بصورت اتود هستند به هنرجو آموخته ميشود . اين درسهاي يا همان اتودها فقط براي تمرين نت و مضراب زدن ابتدايي ميباشد و جنبه ي آهنگين ندارد. اولين درس آهنگين درس شماره 8 است كه آهنگ "جوني جوني" است. بتدريج اين كتاب در درسهاي بعدي از تمپوي سريعتر و نتهاي با ارزش زماني كمتر (چنگ و دولا چنگ و ..) استفاده ميكند ولي همچنان تا شروع درس 21 از اتود نيز لابه لاي درسها استفاده ميشود. اين كتاب براي شروع به سنتور نوازي بسيار مناسب است و ميتوان گفت با اينكه اولين كتاب در اين زمينه ميباشد و قدمتي دراز دارد ولي هنوز بهترين اثر مكتوب است. و به تمام هنرجويان توصيه ميشود با اين كتاب آغاز كنند و سپس به كتاب هاي ديگر و سبك هاي متفاوت روي بياورند. هر چند اين كتاب را ميتوان شاهكار استاد پايور دانست ولي خالي از نقص و اشكال نيست و استادي كه از اين كتاب براي هنرجوي خود استفاده ميكند بايد از كتاب ها و دانسته هاي خود نيز بر آن بيافزايد. همچنين تمام درس ها مورد استفاده هنرجو نميباشد و ميتوان گزيده اي از آن ها را به هنرجو آموزش داد و در صورت لزوم تغيراتي را در آنها اعمال نمود. براي مثال درس 24 يا گرايلي كه مهترين درس براي آموزش فواصل شور ميباشد بصورت بسيار بسيار ساده شده در آمده است كه در قسمت دوم و سوم از زيباي آن بسيار كاسته است. استاد ميتواند در اين مواقع درس اصلاح شده را در هنرجو آموزش دهد. روند انتقال و آموزش درسهاي اين كتاب به نظر بنده و همچنين اساتيد ديگر بترتيب بصورت زير ميباشد:
درس هاي : 1 ، 2 ، 3 ، 4 ، 8 جوني جوني، 13 نصيرخاني ، 14 و 15 هزار آفرين ،21 گل گندم ، 23 چهارمضراب ترك، 24 گرايلي (با تغيير)، 26 سه مضراب ابوعطا ، 27 شهرآشوب ،30 مزرع سبز (انتخابي) ، 34 چهارمضراب سه گاه، 37 پادشه خوبان.
البته تمام اينها بستگي به سن هنرجو نيز دارد ولي در اكثر موارد همين درس هاي براي اين كتاب كافي ميباشد و ديگر درس هاي بر عهده ي خود هنرجو ميباشد. همچنين اتود هاي حرفه اي تر كه در آخر اين كتاب آورده شده است بهتر است مورد استفاده قرار نگيرد و براي آموزش حرفه اي تر به كتاب هاي ديگر يا رديف نوازي مراجعه كرد.
ياد اين استاد گرامي زنده باد
نام كتاب : شيوه‌ي سنتورنوازي
نويسنده: پشنگ كامكار
معرفي:
كتاب شيوه سنتور نوازي اثر پشنگ كامكار كتابي است ويژه با درس‌هايي متنوع و قطعاتي شيرين. هنرجويي كه به دنبال يادگيري قطعات متفاوت ميباشد ميتواند از اين كتاب براي آموزش استفاده كند.
تصوير كتاب
نقد و بررسي:
كتاب شيوه سنتور نوازي از چندين جهت براي شروع سنتورنوازي كتاب بسيار خوبي است. كتاب حاوي قطعات محلي متنوعي است كه بسياري از آنها قطعات شادي هستند و براي هنرجوي تازه‌كار بسيار جالب و مفيد خواهد بود. همچنين قطعاتي براي كودكان در نظر گرفته شده (مانند: توپ سفيد، ترن قشنگ من، عروسك جون، آدم برفي) كه براي آموزش به كودكان بسيار مناسب ميباشد. كه البته لازم است استاد شعر آهنگ‌ها را بخوبي براي هنرجو بخواند و از او هم بخواهد در اين كار با او همكاري كند تا از همان ابتدا تلفيق شعر و موسيقي را ياد بگيرد. كتاب حاوي قطعاتي از موسيقي ملل نيز ميباشد كه جهت آشنايي با فواصل و موسيقي خارجي مفيد است. بنابراين از كتاب "شيوه سنتور نوازي" ميتوان بصورت‌هاي متفاوتي استفاده كرد. آموزش قطعات محلي كوتاه، آموزش و يادگيري قطعات شاد براي كودكان، آموزش سرود، قطعات سنتي و قطعات سنتورنوازي نوين ( مانند خوابهاي طلائي). مانند كتابهاي ديگر آموزگار سنتور ميتواند درسهاي برگزيده‌اي را تنها آموزش دهد كه مناسب مي‌بيند. كلاً قطعات بسيار متفاوتي در اين كتاب آمده ولي براي تمامي آنها تنظيم خوبي براي سنتور انجام نشده يا بقدري ساده شده‌اند كه زيباييشان را از دست داده‌اند از اين ميان ميتوان به درس 51 – پيش درآمد ابوعطا اشاره كرد كه قطعه زيبايي نميباشد. كه البته اين موضوع در كتاب "دستور سنتور" نيز صادق است. ولي كتاب "شيوه سنتور نوازي" نسبت به كتاب "دستور سنتور" كتاب پيشرفته‌تري ميباشد. و حركات و تزئيناتي مانند ريز، تريل، تريوله ، تريمولو را در اين كتاب ميتوان براي اولين بار به هنرجو آموزش داد. قطعه در قفس در اين كتاب بهتر از كتاب استاد پايور تنظيم شده و آموزش آن در اينجا بهتر است. همچنين متأسفانه آهنگ‌هاي محلي در اين كتاب آمده كه كمي مهجور مي‌باشند و اجراي خوبي از آنها موجود نيست و از آنجايي كه اجراي رسمي براي اين كتاب وجود ندارد آنرا ثقيلتر كرده است.قطعاتي كه از مدولاسيون استفاده كرده‌اند نيز بهتر است آموزش داده نشوند. ( مانند مرادخاني(49)).
قطعاتي كه براي هنرجوي مبتدي مناسب است:
تمرينهاي : 1، 2، 3، 4 هنگام نواختن بايستي نت بصورت بلند خوانده شود تا بهتر در حافظه سپرده شود.
در اينجا قطعاتي كه براي كودكان و بزرگسالان مناسب است كمي متفاوت است:
قطعات مناسب اين كتاب براي كودكان بشرح زير است:
درسهاي 5، 16،17،22،23،27،34،36،75،77، 66 ، 79
قطعات مناسب براي سنين نوجوان تا بزرگسال:
بعد از تمرينهاي مقدماتي درسهاي بترتيب: 27، 20، 25، 75، 30، 64، 66، 75، 77، 79، 84، 69، 48، 45، 76
براي قطعات چهارمضرابي و رنگ بهتر است از كتابهاي ديگر استفاده شود.
اين كتاب اثر بياد ماندني پشنگ كامكار است كه با بدعت گذاري در اين رشته‌ي هنري اين كتاب را در سال 1373 بچاپ رسانيده است. دستان اين استاد هنرمند براي اين كار ارزشمند بايد بوسيده شود. با تشكر و قدرداني بسيار از اين استاد.
براي نمونه چند قطعه از اين كتاب را ميتوانيد دانلود كنيد و بشنويد:
دانلود درس 75- گل پامچال
دانلود درس 75- گل پامچال با تزئينات و شعر
دانلود درس 77- قطعه در قفس اثر ابولحسن صبا
دانلود درس 79-خوابهاي طلائي
درس 84 - سرود اي ايران
سنتور اين اجرا: سهراب ميرزا عابديني
نام كتاب : دستور سنتور
نويسنده: پرويز مشكاتيان
معرفي:
اين كتاب تنها در يك سال منتشر شده و متأسفانه تجديد چاپ نشده و در بازار موجود نيست. بنده به دليل نداشتن كتاب و پيدا نكردن آن در بازار قادر به نوشتن متني راجع به آن نيستم و اگر از هنرمندان گرامي كسي اين كتاب را دارد معرفي آن را براي ما ارسال نمايد. با تشكر سهراب ميرزا عابديني
تصوير كتاب
نام كتاب : بررسي سه شيوه ي هنر تكنوازي در موسيقي ايران
نويسنده: مجيد كياني
معرفي: در اين كتاب سه شيوه ي رايج در هنر تكنوازي سنتور ايران مورد پژوهش و بررسي قرار ميگيرد و هر بخش بصورت زيبا و جداگانه نواخته ميشود، خواندن اين كتاب به همه ي سنتور نوازان توصيه ميشود.
تصوير كتاب
نقد و بررسي: از آنجايي كه هنر نقد و بررسي هنر ظريفيست و در اين راه موانعي مانند بد جلوه شدن ممكن قرار گيرد. كتاب هايي كه به نقد و بررسي شيوه هاي مختلف سنتور نوازي در ايران بپردازد بسيار كم ميباشد. كتابي كه پيش رو داريد نوشته استاد مجيد كياني پژوهشگر و استاد مسلم سنتور نوازي ايران است كه سه شيوه سنتور نوازي را مورد بررسي و نقد قرار داده است:
- شيوه سنتور نوازي نوين (كه سنتور بيشتر صداي پيانو ميدهد و قطعات كلاسيك با آن نواخته ميشود)
- شيوه سنتور نوازي سنتي تغيير يافته
- شيوه سنتور نوازي رديف نوازي
از آنجايي كه اساتيد هر هنر در زيبايي هاي هنر خود غرق شده اند ممكن است بر كاستي هاي آن واقف نباشند كه البته اين خرده اشكال بر خود استاد مجيد كياني هم وارد است. از آنجايي كه اين استاد خود به شيوه رديف نوازي سنتور مينوازند به نقد اين شيوه نپرداخته اند كه البته اين را بايد به عهده شاگردان اين استاد و ديگر اساتيد سپرد. هرچند مطالبي كه در مورد شيوه هاي رايج سنتور نوازي بيان ميكنند بسيار وارد و دقيق و صحيح ميباشد و بنده نيز بعد از بررسي آن را تأئيد ميكنم.
اگر بدنبال اين هستيد كه بدانيد چرا در يك شيوه مضرابي سنگين و در ديگري مضرابي سبك و در ديگري از نمد استفاده ميشود در اين كتاب ميتوانيد جواب خود را پيدا كنيد.
نكته ديگري كه در مورد اين كتاب ميشود گفت نوار كاست همراه آن است كه البته فكر كنم الان به صورت سي دي بفروش ميرسد. نواختن سه شيوه به دست خود استاد انجام شده است و شنيدن آن بسيار لذت بخش است و خالي از لطف نيست. با وجود اين كه استاد كياني در شيوه رديف نوازي تبحر دارند دو شيوه ديگر را با تمام استادي و زيبا نواخته اند. خواندن و شنيدن اين مجموعه را از دست ندهيد. (با اداي عشق و احترام به اين استاد مهربان و بزرگ)
نام كتاب : كودك سنتور شادي
نويسنده: قدرت ا.. ستايش
معرفي:
كتاب "كودك سنتور شادي" كتابيست كه براي آموزش موسيقي به كودكان مناسب است. از اين كتاب براي آموزش سنتور ، ويلون و ديگر سازها ميتوان استفاده كرد. آموزش نت در اين كتاب بصورت رنگي و زيبا انجام شده و جز معدود كتابهاي آمورش موسيقي به كودكان به حساب مي آيد.
تصوير كتاب
نقد و بررسي:
از آنجايي كه كتاب به صورت تمام رنگي و كودكانه طراحي شده است بسيار براي كودكان جذاب خواهد بود. تمام نت ها بصورت درشت و رنگي نوشته شده اند. براي هر نت رنگ خاصي در نظر گرفته شده كه يادگيري آن را سريعتر كند. در بخش اول اين كتاب حجم زيادي تئوري بيان شده كه هرچند بصورت ساده بيان شده ولي آموزش آن در ابتداي كار كاري بيهوده و با عجله است و توصيه ميشود كه آموزگار در طول كار به اول اين كتاب بازگردد. در آموزش موسيقي در ابتداي كار بايد تنها از نتهاي سياه استفاده شود كه متأسفانه در اين كتاب سريع به سمت نتهاي چنگ و سكوت چنگ رفته است كه كار جالبي نيست. همچنين آهنگ هاي اين كتاب بسيار بسيار كودكانه است و از زيبايي كمي برخوردار ميباشد و آهنگ هاي آن مناسب گروه سني الف ميباشد. ميزان بندي آهنگ ها و قطعات اشتباه و اشكال دارد و بايد آموزگار آن را درست كند. نظم مطالب در كتاب مناسب نيست و شما بايستي در بين صفحات مدام حركت كنيد. اين كتاب ميتواند بصورت مكمل براي آموزش موسيقي به كودكان به كار رود ولي باز هم آموختن درس اول دستور سنتور استاد پايور براي شروع كار بيشتر توصيه ميشود و از اين كتاب تنها به عنوان مرجع و مكمل استفاده شود.
اميد است نويسنده اين كتاب اين مطالب را بخواند و در رفع كاستي هاي آن بكوشد هرچند در اين بازار بي كتابي و بي كمك گذاشتن هنرمندان وجود اين چنين كتابي غنيمت است.
نام كتاب : هفت دستگاه موسيقي ايران
نويسنده: مجــيد كيــاني
معرفي:
كتابي بسيار مناسب و ارزنده جهت آموختن و پژوهش تئوري موسيقي ايران. اين كتاب شامل رديف شناسي ، نقش انديشه در موسيقي ، بررسي موسيقي كنوني و محورهاي اساسي موسيقي مي باشد.
تصوير كتاب:
نقد و بررسي:
نام كتاب: حبيب سماعي و راويان آثار او
نويسنده: شهاب منا
معرفي: كتاب حبيب سماعي و راويان آثار او كتابيست جامع كه پس از مدت ها با كيفيتي در خور استاد سماعي توسط شهاب منا پژوهشگر موسيقي و نوازنده سنتور به چاپ رسيده است. اين كتاب شامل زندگي خصوصي حبيب سماعي، آثار به ثبت رسيده از او، شاگردان و راويان آثار وب مي باشد. استاد حبيب سماعي به عنوان باني ظهور دوباره سنتور در ايران و رونق گرفتن آن در بين مردم سنتورنوازيست بسيار ارزنده و مهم و همچنين آثار به جاي مانده از او حاكي از نبوغ بي نظير اين استاد ميباشد.
تصوير كتاب:
نقد و بررسي: